​Từ Trường Trái Đất Yếu Đi: Chuyện Gì Đang Xảy Ra Với 'Lỗ Hổng' Nam Đại Tây Dương?

Tấm khiên vô hình bảo vệ Trái Đất đang xuất hiện một "vết lõm" ngày càng lớn và dịch chuyển không ngừng, đặt ra thách thức nghiêm trọng cho các vệ tinh và tàu vũ trụ bay ở quỹ đạo thấp. Các nhà khoa học đang chạy đua để hiểu rõ hơn về hiện tượng bí ẩn này.

"Gót chân Achilles" của Trái Đất ngày càng yếu đi

Ẩn sâu dưới vẻ đẹp yên bình của Nam Đại Tây Dương là một trong những hiện tượng địa vật lý đáng lo ngại nhất hiện nay: Dị thường Nam Đại Tây Dương (SAA). Đây là một khu vực khổng lồ, trải dài từ Nam Mỹ sang đến phía tây nam châu Phi, nơi từ trường của Trái Đất yếu hơn đáng kể so với các khu vực khác.

Từ trường hành tinh của chúng ta hoạt động như một lá chắn năng lượng khổng lồ, bảo vệ sự sống khỏi dòng hạt tích điện nguy hiểm liên tục phóng ra từ Mặt Trời. Nhưng tại SAA, tấm khiên này mỏng manh một cách bất thường, giống như một "vết lõm" hay một "gót chân Achilles" của hành tinh.

Dữ liệu mới nhất từ chùm vệ tinh Swarm của Cơ quan Vũ trụ châu Âu (ESA) cho thấy những diễn biến đáng báo động. Trong 50 năm qua (1970 - 2020), cường độ từ trường tại điểm yếu nhất của vùng lõm đã suy giảm tới 8%. Không chỉ vậy, toàn bộ khu vực dị thường này đang phình to ra và dịch chuyển về phía tây với tốc độ chóng mặt, khoảng 20 km mỗi năm. Gần đây, các nhà khoa học còn nhận thấy dấu hiệu nó đang bắt đầu tách ra thành hai tâm riêng biệt, một diễn biến chưa từng có tiền lệ.

Mối nguy hiểm treo lơ lửng trên đầu

Mặc dù chúng ta trên mặt đất không cảm nhận trực tiếp sự thay đổi này, nhưng trên quỹ đạo, đó lại là một câu chuyện hoàn toàn khác. Đối với các vệ tinh và tàu vũ trụ bay ở quỹ đạo thấp, SAA là một "vùng cấm" đầy rủi ro.

Khi đi vào khu vực này, các thiết bị không gian sẽ bị "tấn công" bởi một luồng proton năng lượng cao từ Mặt Trời mà không có sự che chắn đầy đủ của từ trường. Dòng bức xạ này có thể gây ra những hậu quả nghiêm trọng:

• Đoản mạch và hỏng hóc: Các hạt năng lượng cao có thể phá hủy các vi mạch điện tử nhạy cảm.
• Gián đoạn hoạt động: Nhiều vệ tinh, bao gồm cả Kính viễn vọng Không gian Hubble và Trạm Vũ trụ Quốc tế (ISS), thường phải tạm thời tắt các hệ thống không thiết yếu để tự bảo vệ khi bay qua khu vực nguy hiểm này.
• Mất dữ liệu: Bức xạ có thể làm sai lệch hoặc xóa sạch dữ liệu đang được truyền và lưu trữ.

Trong bối cảnh thế giới ngày càng phụ thuộc vào công nghệ vũ trụ - từ hệ thống định vị GPS, viễn thông, dự báo thời tiết cho đến an ninh quốc phòng - sự bất ổn của SAA đang trở thành một mối đe dọa thầm lặng nhưng hiện hữu đối với nền văn minh hiện đại.

Các nhà khoa học đi tìm lời giải

Nguyên nhân của hiện tượng SAA được cho là bắt nguồn từ độ sâu gần 3.000 km dưới lòng đất, tại ranh giới giữa lõi sắt lỏng và lớp phủ rắn của Trái Đất. Các dòng đối lưu hỗn loạn của sắt nóng chảy trong lõi ngoài chính là "máy phát điện" tạo ra từ trường, và SAA có thể là biểu hiện của một sự xáo trộn bất thường trong các dòng chảy này.

ESA và các cơ quan không gian khác trên thế giới đang tiếp tục sử dụng các vệ tinh như Swarm để lập bản đồ chi tiết và theo dõi sát sao mọi thay đổi của SAA. "Thách thức là phải hiểu được các quá trình diễn ra trong lõi Trái Đất đang thúc đẩy những thay đổi này," một nhà khoa học của ESA cho biết.

Mặc dù sự suy yếu này làm dấy lên những đồn đoán về một cuộc đảo cực từ trường trong tương lai, các chuyên gia khẳng định rằng hiện tượng SAA không phải là dấu hiệu cho thấy điều đó sắp xảy ra. Tuy nhiên, việc nó tiếp tục mở rộng và yếu đi là một lời nhắc nhở rằng hành tinh của chúng ta là một hệ thống động, luôn biến đổi, và con người cần phải liên tục nghiên cứu để thích ứng và bảo vệ những thành tựu công nghệ của mình.